مروی بر تاریخچه حسابداری

برای پیدا کردن پاسخ این پرسش‌‌ها و سوالات نیاز به شناخت حسابداری و تاریخچە آن در ایران و جهان داریم. براساس مدارک کشف شده قدمت حسابداری در جهان نزدیک به 6000 سال است. در ایران نیز مدارک حسابداری به دست آمده به 25 قرن قدمت، گواه به پیشرفت این دانش در ایران باستان است. از الواح گلی و سنگ نوشته های پیشینیان (هخامنشیان) چنین به دست می آید که به دلیل وسعت جغرافیایی ایران و استفاده از دهها هزار نفر نیروی انسانی جهت اجرای طرحهای اقتصادی از سیستمهای اطلاعاتی مالی مانند: بودجه ریزی، حسابرسی، حقوق و دستمزد، امور پولی، اوزان، انبارداری و غیره استفاده می شدست. همچنین از این اسناد مشخص میشود که در آن زمان مأموران حکومتی دارای لوح گلی خاصی بوده تا در سفرهای کاری خود با نشان دادن لوح به حاکمان محلی توشه سفر و مخارج خود را تأمین کنند، که این موضوع نمونه های از کارت های اعتباری امروزی است. و باز در دورە هخامنشیان مصداقی از پرداخت دستمزد روی گل نوشته های تخت جمشید به دست آمده است. 

موضوع حسابداری با ورود اسلام به ایران و جهان رونق جامع تری به خود گرفت، در آیاتی از قرآن به صراحت به این بحثها اشاره شده است، به عنوان نمونه در آیۀ 282 سورۀ بقره تصریح به نوشتن حساب و کتاب (داد و ستد)، بدهی مدت‌‌دار، تعیین شاخص اندازه گیری دارایی، سرمایه، درآمد، هزینه ها و ثبت آنها توسط یک فرد نویسنده عادل را دارد. موضوع ثبت و نگهداری اسناد خمس، زکات، مالیات، غنائم و بیت المال در آغاز حکومت اسلامی از مسائلی است که مورد تأکید بوده است. همچنین امام علی (ع) در موارد فراوانی به این موضوع اشاره دارد، از جملۀ در نامۀ 53 نهج البلاغه خطاب به مسئولین حکومتی میفرماید: مقدار رنج و زحمت هر کس را در نظر بگیر و زحمت یکی را به حساب دیگری مگذار و در پاداش او به اندازه رنجی که دیده و زحمتی که کشیده کوتاهی مکن.

در همین رابطه کتاب های مهمی به رشتۀ تحریر درآمده است که از جملە آنها کتاب مفاتیح العلوم اثر ابوعبداله محمد الخوارزمی دانشمند مسلمان ایرانی، در قرن سوم هجری است که به توصیف تکنیک و اسناد مرکز حکومتی می ٰ پردازد و نیز در دوران حکومت عباسیان برادران برمکی (یحیی و جعفر برمکی) سیستم مالی دقیق و جامعی در دربار هارون الرشید ایجاد کرده بودند که در قالب دیوان محاسبات، عملیات مربوط به ثبت و ضبط عایدات و مخارج حکومت را انجام میداد. و باز میتوان به رسالۀ ضروریات علم حسابداری برای کاتبان و کاسبان محمدبن ابوالوفای بوزجانی اشاره نمود. 

در ایران اولین قانون تجاری که در آن از شرکتهای تجاری صحبت شده، قانون سال 1303 میباشد. سپس در سال 1304 قوانین تجاری خاصی به تصویب رسید که در آن شرکت‌های تجاری به اختصار بیان شده است. در سال 1310 قانون ثبت شرکت ها به تصویب رسید، که هدف آن وضع مقررات خاصی برای ثبت شرکت های موجود و تطبیق آن با مقررات قانون تجارت بود و در سال 1311 قانون تجارت تصویب شد که کماکان مورد استفاده قرار می گیرد.

و در سالهای اخیر و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی شاهد ظهور بانک های اسلامی و مؤسسات اقتصاد اسلامی بوده‌‌ایم. تأسیس سازمان حسابداری و حسابرسی مؤسسات مالی اسلامی کشورهای اسلامی در سال 1370 هجری شمسی (1991 میلادی) در کشور الجزایر هم از این موارد است. 

نتیجه آنکه هر شرکتی برای ساماندهی فعالیت های مالی و گزارشگری خود نیاز به حسابدار دارد و حسابدار بنا به نوع شرکت، وظایف گوناگونی را از نظر مالی انجام میدهد، مانند حسابداری خزانه، حسابداری خرید و فروش، حسابداری حقوق و دستمزد ، حسابداری اموال و انبار ، حسابداری بهای تمام شده و ... .

اکنون نیز با پیشرفت های علمی صورت گرفته حسابداری نیز دچار تغییر تحولات بسیاری شده و حسابداری آنلاین جایگزین دفاتر قدیمی و نرم افزار های دسکتاپ شده‌اند.